ίων βιβλία για κάθε επιστήμη, τέχνη και επάγγελμα

Η εκπόνηση της παρούσας διδακτορικής διατριβής ακολούθησε τη φιλοσοφία της δια βίου παιδείας και ήταν αποκύημα μακράς ερευνητικής προσπάθειας και προσωπικού προβληματισμού. Αρχική πρόθεση μου ήταν η διερεύνηση των κοινών τόπων μεταξύ Πλωτίνου και Γρηγορίου Νύσσης σε μια ευρύτερη προβληματική που αφορά στη συνάντηση της μακραίωνης πλατωνικής φιλοσοφικής παράδοσης και του Χριστιανισμού.

Η Αισθητική ήταν το πεδίο που πρόσφερε την απρόσκοπτη αυτή δυνατότητα για δύο λόγους: α. απομάκρυνε τον κίνδυνο εμπλοκής με δογματικά θέματα, β. έδινε μια καθολική εποπτεία της εννοιολογίας και του φιλοσοφικού προβληματισμού των δύο στοχαστούν.

Η επεξεργασία της προσφερόμενης ύλης δεν ήταν απλή υπόθεση. Η επιλογή των στοιχείων, που αφορούσαν στην Αισθητική του Πλωτίνου και του Γρηγορίου Νύσσης, ήταν εργασία επίπονη. Η Θρησκεία, η Ηθική, η Ανθρωπολογία, η Μεταφυσική δημιουργούσαν ένα σύνθετο εννοιολογικό πλέγμα, όπου δύσκολα θα μπορούσε κανείς να επιτύχει αφαιρέσεις ή μεμονωμένες αντιστοιχίες. Ωστόσο, η πλούσια βιβλιογραφία, ξένη κυρίως, του Πλωτίνου γενικώς και επί του Γρηγορίου Νύσσης βοήθησε σημαντικά. Επιπλέον η προοδευτική αφύπνιση του επιστημονικού ενδιαφέροντος για το Γρηγόριο Νύσσης, τα διεθνή συνέδρια και οι συστηματικές μελέτες, ενθάρρυναν και τον προσωπικό μου μόχθο να ολοκληρώσει την πρώτη προσπάθεια. Οφείλω να αναφέρω ότι στην πρώτη της φάση η διδακτορική διατριβή εκπονήθηκε στη Γερμανία, στο Πανεπιστήμιο της Κολωνίας, όπου έκανα μεταπτυχιακές σπουδές κατά τα έτη 1978-1981. Ευχάριστου και από τη θέση αυτή τον καθηγητή μου κ. Karl Bormann, ο οποίος εκτίμησε την προσπάθεια μου και διατύπωσε τη θετική εισήγηση για τη φάση αυτή. Την πρώτη επεξεργασία ακολούθησε η δεύτερη δυσχερέστερη φάση. Από το αισθητικό περιεχόμενο έγινε επιλογή όσων στοιχείων έδειχναν εμφανώς την παιδαγωγική και ανθρωπολογική τους προοπτική και αξία. Στη φάση αυτή η Αισθητική έπρεπε να διερευνηθεί κατά την παιδαγωγική λειτουργία της.

Η φιλοσοφική ανάλυση και η ερμηνευτική είναι οι μέθοδοι που διασφάλισαν εγκυρότητα και αποδεικτικότητα στους αρχικούς συλλογισμούς. Οι βασικές έννοιες, το κάλλος, το άσχημο, η συμμετρία, το ένα, η ψυχή, οι αισθήσεις, ο νους, με τη φιλοσοφική ανάλυση και την αντίστοιχη ερμηνευτική προσέγγιση τους προδίδουν το βαθύ παιδαγωγικό χαρακτήρα τους. Η αυτοαγωγή του παιδαγωγού, η αισθητική αυτοαγωγή του είναι το πρώτο επίτευγμα αυτής της προσέγγισης. Η αγωγή, η αισθητική αγωγή του παιδαγωγούμενου είναι ο επόμενος αναβαθμός της. Επίσης είναι ένα πρώτο ενθαρρυντικό κεφάλαιο στο παρθένο, από άποψη παιδαγωγικής διερεύνησης, πεδίο της φιλοσοφίας της αισθητικής αγωγής, όπως θεμελιώνεται από την ελληνική παράδοση. Τα επιμέρους πρώτα κεφάλαια της διατριβής αυτής, ως θέματα επίσης καινούργια, μπορούν να αποτελέσουν θέματα παιδαγωγικών ερευνών. Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι είναι αληθινοί παιδαγωγοί, όπως αποδεικνύεται από τα αποσπάσματα τους και από τις ποικίλες παραδόσεις για τη ζωή τους. Πρόκειται για πολύ ενδιαφέρον και πρωτότυπο θέμα, που θίγεται στο πρώτο κεφάλαιο. Από το προπό κεφάλαιο ως το τελευταίο, το περί χρόνου, η Αισθητική του Πλωτίνου και του Γρηγορίου Νύσσης αναδεικνύεται σε μια δυναμική δια βίου "παιδαγωγία". Χειραγωγεί την ψυχή, τη διάνοια και την ύπαρξη στην αλήθεια, σε μια πορεία αιώνια, όπου παιδαγωγός και παιδαγωγουμενος ενώνονται μυστικά, για να κατανοήσουν και να παιδαγωγήσουν όλη την ανθρωπότητα. Για την παιδαγωγική προοπτική της νεοπλατωνικής και της χριστιανικής Αισθητικής, ο παρών κόσμος και τα συμβεβηκότα του είναι ουσιαστικά και σημαντικά, επειδή προγυμνάζουν και οδηγούν στην αφανή και αναλλοίωτη αρμονία.

Ο παιδαγωγός αξιοποιεί τα φαινόμενα, για να αποκαλύψει στη δειλή και προσδοκώσα συνείδηση του παιδαγωγούμενου τις μόνιμες αξίες του ανθρο)που και της ύπαρξης. Ο σκοπός της Αισθητικής και της Παιδαγωγικής ολοκληρώνεται με την ολοκλήρωση του ανθρώπου. Οπωσδήποτε η παρούσα διατριβή δεν εξαντλεί το μεγάλο κεφάλαιο των παιδαγωγικών δομών της ελληνικής φιλοσοφικής παράδοσης στην Αισθητική.

Ωστόσο καλύπτει ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Καλύπτει την πλατωνική παράδοση στο πρόσωπο του Πλωτίνου και τη Χριστιανική εκπροσώπηση στην επιλογή του Γρηγορίου επισκόπου Νύσσης. Στην τελική διαμόρφωση της ύλης με βοήθησε με αληθινή φροντίδα ο καθηγητής κ. Πέτρος Αναστασιάδης, στον οποίο οφείλω) θερμές ευχαριστίες. Ευχαριστίες επίσης οφείλω στον καθηγητή της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Ιωάννη Θεοδωρόπουλο για την επιστημονική συμβολή του στη σύνταξη της εργασίας. Ας μου επιτραπεί ακόμη να ευχαριστήσω τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Δημήτριο Κουκουλομάτη.

Τέλος οφείλω σεβασμό και ευχαριστίες στο Παιδαγω-Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης, που μου εμπιστεύτηκε και μου αναγνώρισε το δικαίωμα και την ευθύνη της μύησης στην παιδαγωγική μυσταγωγία. Ο συγγραφέας.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:

Οι προσωκρατικοί και οι Πλάτωνας,
η αισθητική και παιδαγωγική,
το κάλλος,
κατηγορίες,
ο νους,
χρόνος.